چشم انسان شاخصه های اصلی رنگ ها را بر اساس سه خصوصیت از هم متمایز می کند:
- الف) به واسطه رنگین بودن خود رنگ ها که اصطلاحاً به آن ته رنگ یا فام می گویند مثل تمایز رنگ زرد، قرمز و سبز از یکدیگر به دلیل رنگ هایشان.
- ب) به واسطه ی میزان تیرگی و روشنی رنگ ها مثل تمایز نارنجی از بنفش و زرد
- ج) به واسطه ی میزان خلوص رنگ ها، مثل تمایز رنگ آبی در حالت خالص خود با آبی هایی که از ترکیب رنگ آبی و رنگ های دیگر ساخته شده اند.
ته رنگ یا فام (پرده رنگ یا نام رنگ) (Hue)
منظور از ته رنگ یا فام به عنوان شاخصه اصلی رنگ ها همان کیفیت رنگین بودن رنگ هاست. وقتی از یک رنگ صحبت به میان می آید منظور ته رنگ یا فام خاصی می باشد.
بنابراین رنگ ها به نام ته رنگ یا فام آنها، یا در واقع بخشی از طول موج نوری که منعکس می کنند نامیده می شوند مثل سبز، قرمز یا نارنجی. علی رغم اینکه تعداد بسیار زیادی رنگ وجود دارد تنها تعداد محدودی از آنها دارای اسم شخصی هستند که بدون هیچ پیشوند و پسوندی دلالت بر رنگشان دارد مانند قرمز، زرد و آبی، سایر رنگ ها معمولاً با پیشوند و پسوندهایی که به اسمشان اضافه می شود مشخص می شوند. مانند :
سبزآبی، قرمز بنفش، آبی تیره، سبز روشن، ارغوانی، فیروزه ای، سبز زیتونی، زرد لیمویی، قهوه ای ، آبی آسمانی ، آبی پروس و سبز ورونز.
شاخه های اصلی در نام گذاری رنگ ها
رنگ ها بر اساس موارد گوناگون نام گذاری می شوند مانند
- بر مبنای ترکیب اسامی رنگ های خاص درجه اول و درجه دوم مثل: زردنارنجی، سبز آبی و قرمز بنفش
- با اضافه کردن پیشوند یا پسوندهایی به اسماهی خاص رنگ ها که درجات مختلفی از یک رنگ را شامل می شود، مثل آبی تیره، سبز روشن، قرمز مایل به قهوه ای
- گاهی مردم منطق مختلف از اسامی بومی برای نام گذاری رنگ ا استفاده می کنند. مثل ارغوانی که در زبان فارسی قرمز بنفش می باشد یا فیروزه ای که سبزآبی است.
- گاهی از تشابه رنگ ها به رنگ گیاهان، میوه ها و چیز های دیگر استفاده می شود مثل سبز زیتونی، زرد لیمویی، قهوه ای، آبی آسمانی
- بر اساس موادی که از آن ساخته می شود مثل لاجوردی که از لاجورد به دست می آید. سیاه دوده ای که از دوده ساخته می شود و نقره ای که از نقره حاصل می شود.
- بر اساس نام محلی که در ان جا بیشتر استفاده شده اند. مثل آبی پروس( قسمتی از کشور آلمان که در قدیم کشوری مستقل بود)
- بر اساس نام هنرمندانی که بیشتر از آن استفاده می کردند. سبز ورونز (نقاش ایتالیایی سده۱۶)
- بر اساس نام شرکت های تجاری یا صنعتی مثل زرد کداک
شاخه اصلی درخشندگی یا روشنایی رنگ ها (ارزش رنگ) (Value)
منظور از درخشندگی به عنوان شاخصه های اصلی رنگ درجه ای از روشنی یک رنگ است که آن را از درجه دیگری از روشنی یا تیرگی همان رنگ متمایز می کند. به عبارت دیگر درجات مختلف روشنی یک رنگ را میزان درخشندگی آن می گویند. منظور از درخشندگی درجه ای از روشنایی یک رنگ است که آن را از درجه دیگر از روشنایی یا تیرگی همان رنگ متمایز می کند به تعبیر دیگر سایه –رنگ های مختلفی از ترکیب یک رنگ با سیاه و سفید به دست می آید که می توان آن ها را با درجاتی از تیرگی خاکستری های بی فام (حاصل از ترکیب سیاه و سفید) نیز مقایسه کرد.به این ترتیب درجات مختلف روشنی یک رنگ را میزان درخشندگی آن می گویند.
رنگ ها در حالت خلوص خود نیز نسبت به یکدیگر دارای درجات مختلفی از روشنی می باشد این موضوع را می توان با دیدن یا تهیه یک تصویر سیاه و سفید از یک تابلئی نقاشی و یا یک منظره به خوبی دریافت.
شدت یا خلوص به عنوان شاخصه رنگ (اشباع یا پرمایگی) (Saturation)
منظور از خلوص رنگی درجه سیری یا اشباع یک رنگ می باشد . به بیان دیگر خلوص رنگی ، درجه ای از اشباع است که یک رنگ را در خالص ترین حالت خود نشان می دهد . به عنوان مثال یک آبی خالص که با هیچ رنگ دیگری مخلوط نشده باشد در آبی ترین یا نابترین حالت خود دیده می شود و به طوری که هیچ آبی دیگری به آن شدت از آبی بودن دیده نمی شود. این درجه از خلوص رنگی را درجه اشباع و سیری رنگ نیز می گویند . معمولا درجه سیری و خلوص یک رنگ در مقایسه آن با درجات دیگری از همان رنگ که با سیاه ، سفید یا هر رنگ دیگری مخلوط شده باشد مشخص می شود . در مثال زیر آبی خالص از همه آبی های دیگری که با سیاه ، سفید یا هر رنگ دیگری مخلوط شده باشد قابل مقایسه است.
نمود واثرات متقابل رنگها
عوامل و اثرات رنگ مشاهده رنگ ، خاصیتی مربوط به مسائل فیزیکی – شیمیایی است و متفاوت از خواص فیزیکی – شیمیایی رنگ است .
خاصیت فیزیکی – شیمیایی رنگ همان چیزی که « اثر رنگ » نام دارد .
به عنوان مثال مربعی زرد را روی زمینه سفید و روی زمینه سیاه نشان می دهد .
روی زمینه سفید رنگ زرد تیره تر ، لطیف تر و ظریف تر به نظر می رسد . روی زمینه سیاه رنگ زرد حالتی سرد و درخشنده پیدا می کند و وضعیتی مهاجم وار دارد .
یا قرمز روی سفید بسیار تیره دیده می شود و درخشندگی آن به ندرت تجلی می یابد . با این وجودی روی زمینه سیاه ، قرمز گرمایی نورانی ساطع می کند (مرجع.کتاب ایتن)
در ارتباط باشید